مازندران
استان مازندران به مرکزیت شهر ساری در شمال ایران قرار دارد. این استان باسوادترین استان کشور بوده و در گردشگرپذیری ایران رتبه اول را دارد. قله دماوند مرتفع‌ترین کوه ایران و بلندترین آتشفشان آسیا و خاورمیانه در شهرستان آمل مازندران واقع شده است.
آمل، بابل، بابلسر، بهشهر، چالوس، محمودآباد، نکا، نور، نوشهر، قائم‌شهر، رامسر، ساری، سوادکوه و تنکابن از شهرستان‌های مازندران هستند.
اقتصاد این استان بیشتر از طریق کشاورزی تامین می‌شود، كشت برنج، پنبه، گندم، جُو، دانه‌های روغنی، مركبات و چای حدود ۳۵۰۰۰۰ هكتار از كل مساحت استان را در بر می‌گیرد. باغداری، پرورش دام و طیور و ماهیگیری نیز در بین مشاغل مختلف وجود دارد و از راه‌های کسب درآمد استان محسوب می‌شود. معادن گوناگونی نظیر زغال‌سنگ، فلورین، سُرب، باریت، سنگ آهک و مرمریت، سنگ گچ، معدن پوكه و سیلیس نیز در این استان وجود دارد. صنایع نساجی، صنایع ماشینی، صنایع غذایی و صنایع ساختمانی نیز در مازندران فعالیت‌های خوبی را دارند كه بعضی از آن‌ها همچون صنایع نساجی مازندران و در صنایع غذایی مانند كاله آمل و روغن غنچه صادرات جهانی دارند.
کلمه مازندران که از نظر جغرافیایی بخش بزرگی از طبرستان بوده است در حوالی سده هفتم هجری قمری جانشین نام طبرستان شد. بر سر اینکه مازندران از ابتدا همین سرزمین کنونی بوده باشد، اختلاف نظر وجود دارد، «تپورستان» یا «طبرستان» تا قرن‌ها نام ناحیه‌ای، که بخش اصلی آن را استان مازندران کنونی تشکیل می‌داده، بوده است؛ این نام به احتمال زیاد از نام قوم باستانی تپورها گرفته شده است. این قوم پیش از ورود آریایی‌ها در کنار آماردها از قومیت اصلی منطقه محسوب می‌شده است. بعدها به نواحی جلگه‌ای جنوب دریای خزر، مازندران گفته شد و در کنار طبرستان (برای نواحی کوهپایه‌ای) استفاده می‌شود.
عکس از مصطفی کاظمی
تاریخچه
غارهای هوتو و کمربند در این استان چنین نشان می‌دهد که انسان‌ها ۷۵ هزار سال پیش در این منطقه زندگی می‌کرده‌اند، همچنین یافته‌های باستان‌شناسی در گوهرتپه گواه این مطلب است که مازندران بیش از ۶ هزار سال پیشینه تمدن شهری دارد. این استان یکی از مهم‌ترین پایگاه‌های باستان‌شناسی در منطقه خاورمیانه و جهان شناسایی شده و در فرهنگ‌سازی و تمدن شهرنشینی مردم در ایران نقش مهمی را ایفا کرده است.
تاریخ آمل، دومین شهر کهن ایران در این استان جزو تاریخ‌های اول شهری است که در زمان مردم آمارد یا همان آماردیان شکوفا شده است. مازندران بخشی از قلمرو پادشاهی ورگانا و پس از آن یکی از استان‌های مهم پادشاهی طبرستان که پس از شاه عباس طبرستان ایالتی از ایران و مازندران استانی از این ایالت شد، محسوب می‌شده است.
تپوری (مازندرانی) وآمارد از مردمان بومی آن شمرده می‌‌شوند. این استان در زمان کوروش تحت سلطه هخامنشیان واقع شده بود. این سرزمین در کتیبه بیستون به نام پشتخوارگی و در اوستا پزشخوارگر نوشته شده است.
این استان قلمرو اشکانیان به مرکزیت اصلی آمل بوده است. همچنین تا زمان حکومت قاجار، بارفروش (بابل) مرکز آن بود که تا اواسط دوران قاجاریه این شهر حاکم‌نشین مازندران بوده است.
جغرافیا
استان مازندران در شمال ایران در حاشیه دریای خزر واقع شده است. همسایگان این استان از شمال دریای مازندران، از جنوب استان تهران و سمنان، از غرب استان گیلان و از شرق استان گلستان است. مساحت استان حدود ۲۴ هزار کیلومتر مربع است.
این استان توسط رشته کوه‌های البرز به دو قسمت جلگه‌ای و کوهستانی تقسیم شده و به همین دلیل این استان از قسمت داخلی ایران جدا شده است. قسمت کوهستانی در بخش جنوبی و قسمت جلگه‌ای و ساحلی در بخش شمالی استان قرار دارد. شیب آن به طرف مشرق در دشت گرگان است که به‌تدریج به ارتفاعات غربی خراسان ختم شده و به‌علت فراوانی نسبی آب و فرسایش کوه‌ها، آبرفت‌های ناشی از آن در دریا ته‌نشین شده و جلگه مازندران را به وجود آورده است.
بخشی از البرز غربی و البرز شرقی و تمامی البرز مرکزی در این محدوده قرار دارد و از منطقه کوهستانی به سوی جلگه و دریا که پیش می‌رویم از شیب زمین کاسته می‌شود. رشته‌کوه البرز دارای کوه‌های فرعی است که از جنوب به شمال یا به موازات دریا کشیده شده‌اند.
بادله کوه، کوه چنگی و کوه سفید در ساری از بلندترین قله‌های مازندران هستند. همچنین قله‌های سیالان با ارتفاع ۴۱۲۵ متر و تخت سلیمان با بیش از ۴۰۰۰ متر ارتفاع در جنوب شرقی شهرستان تنکابن و قله شور، کلارآباد و سیاه سنگ در شهرستان نوشهر، بلندترین قله‌هایی هستند که به موازات دریا کشیده شده‌اند.
اقلیم
مازندران به‌خاطر برخورداری از دریا، کوه و جنگل به دو نوع آب و هوای معتدل و مرطوب و کوهستانی تقسیم می‌شود.
آب و هوای معتدل و مرطوب به خاطر وجود دریای مازندران و رشته کوه‌های البرز و نزدیکی این دو پدیده طبیعی به یکدیگر در نواحی جلگه‌ای تا کوهپایه‌های شمالی البرز به وجود آمده است. تابستان‌های این منطقه به‌خصوص در سواحل دریا گرم و مرطوب و زمستان‌های آن معتدل و مرطوب بوده و به‌ندرت یخبندان می‌شود.
آب و هوای کوهستانی خود به دو بخش آب و هوای معتدل کوهستانی و آب و هوای سرد کوهستانی تقسیم می‌شود. دوری از دریا و افزایش تدریجی ارتفاع در اراضی جلگه‌ای، باعث ایجاد تحولاتی در آب و هوای این استان شده است، به‌گونه‌ای که در ارتفاعات ۱۸۰۰ تا ۳۰۰۰ متری، آب و هوای معتدل کوهستانی با زمستان‌های سرد و یخبندان طولانی و تابستان‌های کوتاه و معتدل وجود دارد. در ارتفاعات بالای ۳۰۰۰ متر که از دمای هوا به‌شدت کاسته می‌شود، زمستان‌های سرد همراه با یخبندان طولانی و تابستان‌ها کوتاه و خشک به وجود می‌آید. هوا اکثرا در این مناطق برفی است و در ارتفاعات مهم چون تخت سلیمان و دماوند، یخچال‌های کوهستانی و طبیعی به وجود آمده است.
مردم‌شناسی
طبق آخرین سرشماری نفوس ۱۳۹۵ جمعیت این استان حدود سه میلیون و دویست و هشتاد هزار و پانصد و هشتاد و دو نفر است. مردم مازندران به زبان مازندرانی یا زبان تبری و فارسی سخن می‌گویند.
در بهشهر، تنکابن، ساری و قایم‌شهر و روستاهای نکا ترک‌ها و آ‌ذری‌ها ساکن هستند. در روستای چهار قلعه بهشهر کردها و لک‌‌ها زندگی می‌کنند، همچنین لرها در ساری و نور، کردها در ساری، روستای رینه آمل (لاریجان)، نور، نوشهر و تنکابن سکونت دارند. عرب‌ها نیز در بهشهر و بابل زندگی می‌کنند.
لباس محلی
شلیته یا چرخی شلوار، تمبون قمبلی، تمبان تنگه تمبان یا پشمبال، نیم ساق، جومه، نیم‌تنه، کلیجه و چادرشو تن‌پوش زنان و چارقد، مندل، مندل و گیس‌بند یا موباف سرپوش زنان را تشکیل می‌دهد. پاپوش زنان نیز عبارت‌اند از: جوراب، کوش، گالش، چاروق و پاتوئه.
تن‌پوش مردان از جومه یا جامه، شلوار یا تمان یا پشمبال، نیم تنه، چوخت-قبا یا کولک، علیجه یا سرداری، لباده، شولا، بوشلوق و پستک تشکیل می‌شود. کلاه نمدی، کلاه گوشی، پوستین کلاه، شب‌کلاه، کلاه سنگسری و مندل سرپوش مردان را شامل می‌شود. پاپوش مردان نیز عبارت‌اند از: جرب، کوش، شیخی کوش و چاروق.
سوغات و صنایع دستی
برنج و زیتون از سوغاتی‌های معروف مازندران است، در میان صنایع دستی مازندران، روسری و لباس‌های ابریشمی، نمد و محصولات حصیری و چوبی از شهرت بیشتری برخوردار است.
دیدنی‌ها
دهکده مازیچال کلاردشت، نمک‌آبرود در چالوس، دریاچه چورت یا میانشه در ساری، آبشار آب پری در نور، روستای نوا در لاریجان، دشت آزو ، جنگل راش ساری و روستای جواهرده در رامسر از دیدنی‌های معروف مازندران هستند.
